Vefatının 27 Yılında
Irak’ta Türkmen Tarihinin Yazarı
Şakir Sabır Zabit
Kerkük, 1913-1990
Dr. Şemsettin Küzeci
“Hayat uzun ömürle değil, görülen işlerle ölçülür”.
Araştırmacı, yazar ve yayıncı Şakir Sabır Zabit 1913 yılında Kerkük’te doğdu. İlkokulunu Kifrı’de, Ortaokulu Kerkük’te ve Liseyi de Bağdat’ta bitirdi. 1938‘de Harbiye’den mezun oldu. Irak ordusunda subay olarak görev yapan Zabit, 1959 yılında Albay rütbesindeyken emekliye ayrıldı. Şakir Sabır Zabit’in subay olduğu için “Zabit” soyadını kullanmıştır.
Arapça ve Türkmence eserleri olan yazarımızın en önemli kitaplarından Bağdat 1961 yılında basılan “Irak’ta Türkmen Tarihinin Özeti” adlı eseridir. Kitabın önsözünü Iraklı bir bilgin olan Mustafa Cevat yazmıştır. Dikta Irak rejimi döneminde bu kitabın basılmasından dolayı Zabit yargılanmıştır. Ender bir çalışma niteliğini taşıyan bu eser, Irak Türkmenlerin tarihi geçmişini, soy kütüğünü tanıtmayı amaçlamış, Arapça yazılan önemli bir şaheserdir. Zabit’in diğer önemli eserlerinden biri de “Kerkük’te İçtimai Hayat” adını taşıyan eserdir. Zabit bu eserde Irak Türkmenlerinin özellikle Kerkük’te Türkmen toplumunun yaşantılarını, folklorunu, edebiyatını, sanatını, basınının ve sosyal hayatlarını örneklerle ve titizlikle ele almıştır.
Yazar Zabit en tarih ve folklor konularına ciddi bir şekilde benimsemiştir. Türkmen Basını konusunda da verimli çalışmaları vardır. Arap toplumunu Irak’ta asil unsur olan Türkmenlerin folklorunu tanıtmak amacıyla “El-Turas El-Şabi” adında Bağdat’ta bir dergi çıkarttı. Birkaç dilde yayınlanan bu dergi birkaç yıl sonra yayını rejim tarafından durduruldu…
Zabit, 1964 yılında Arapça ve Türkmence “Irak” adında haftalık bir gazetenin yayınladı. Bu gazete 62 sayı basıldıktan sonra aylık bir dergiye dönüştürüldü ve 8 sayı çıktıktan sonar 1968 yılında kapatıldı.
Yazar ve tarihçi Şakır Sabır Zabit’in tarihi çalışmaları ve yaratıcılığı sayesinde Irak’ta Türk varlığı konusu aydın kesimi tarafından ivme kazanmıştır. Türkmen toplumunun tanıtımına büyük katkısı olmuştur. Zabit yığılmadan ve korkmadan büyük bir cesaretle Irak Türkmen tarihini yazarak tüm Dünya’ya ömür boyu hatırlanacak bir şekilde bir mesaj vermiştir.
Acı bir hastalık nedeniyle 31 Ocak 1990 tarihinde Bağdat’ta vefat etti.
Eserleri:
-Irak Türkmenleri Ağzında Atasözü, Bağdat 1962
-Kerkük’te İçtimai Hayat, Bağdat 1962
-Bayat Aşireti hakkında araştırma, Bağdat 1965
-Zabit’in Mektebi, Bağdat 1968
-Bizdeki Ahlak Ve Ahlak Anlamı Derdi, Bağdat 1966
-Zabit’in Gözyaşları, Bağdat 1968
-Zabit’in Güzgüsü, Bağdat 1968
Ayrıca, Arapça yayınlanmış 4 kitabı daha vardır
Kerkük’te Evlenmek
Adata 18-25 yaşlarında gençler evlendirilirdi. Aranan Kız namuslu bir evden olması birinci ve güzellik ikinci sayılırdı. Genç, refikası olacak kızı görmek zor idi. Anne ve hemşire ve diğer kadınlar ev ev gezerler su içmek bahanesiyle kızları görürler. Bir de güzelletme işlerini gören ve dolaysıyla ev girip ev çıkan bu çeşit kadınlar kızlı evleri anlatır belki birlikte evler gezerler namuslu, marifetli güzel bir kız görürlerse onu denerler, ağzının kokusu gelmesin, dikiş bilir, ekmek yapar evi idare edebilir, cisminde bir ayıp olup olmadığını anlamak için kızı hamamda da görürler, beğenildiyse “Kaşla göz, kalmadı söz” istenilmesinde talaş edilmemesi için “Ağızla burun, kapıda durun” beklenilmiş ise “Kaşla dudak, yerivin gideğ” Atalar sözü kullanırlardı. Bir kızın güzelliğine “Ay diyer sen bat men çıhıram” diyerler. Merhum Molla Sabır Efendi, Kızın güzellikleri için bunları yazmıştır:
“Mine boylu, Fındık burun, Ela gözlü, çatma kaşlı, kaytan dudak, pembe yanak, ince belli, İnci diş, Çelebi ayak, Kalem parmak, Hiyar bilek, Şüşe gerdanlı, Ay suratlı, Sırma saçlı, Kemend hörüklü, Sona yerişli, Çarhma Yeriş, Ceyran bakışlı”.(Kerkük’te İçtimai Hayat,1962)
Bu Şakır Sabır Zabit’in vefatının 27 yılıdır. Bu münasebetle Zabit’in Vefatının 40. Gününde Şubat 1991 yılında Bağdat Türkmen Kardaşlık Ocağında düzenlenen Anma toplantısında yazıp okuduğum “Zabit’in Ardından” başlıklı şiirimi ilk kez olarak yayınlıyorum.
Şakır Sabır Zabit’in Ardından
Özgür özgür yazdın Türkmen tarihin
Örnek ettin halka saçının ağın
Serbest yaşam için çektin bayrağın
Git gömütün nurla dolsun ey Zabit
Soy kefeni sana uymaz bu tabut
Hur tarihe kurban verdin canını
Ulu şehit için döktün kanını
Sergiledin ömrün güçlü şanını
Git gömütün nurla dolsun ey Zabit
Soy kefeni sana uymaz bu tabut
Gittin uzaklara dönmeyeceksin
Severlerin birde görmeyeceksin
Ama gönüllerde ölmeyeceksin
Git gömütün nurla dolsun ey Zabit
Soy kefeni sana uymaz bu tabut
Özgür tarihi seçtin özlem içinde
Gözyaşınla çizdin türlü biçimde
Doğru öğütlerin büyür içimde
Git gömütün nurla dolsun ey Zabit
Soy kefeni sana uymaz bu tabut
Çaktı yıldırımla suladı daşın
Yurd uğrunda koydun o karlı başın
Toprağa götürdün koskoca yaşın
Git gömütün nurla dolsun ey Zabit
Soy kefeni sana uymaz bu tabut
Giderken ardından yapraklar soldu
Dönülmez bir yol var yolun o yoldu
Neşeli gönlümüz gam keder doldu
Git gömütün nurla dolsun ey Zabit
Soy kefeni sana uymaz bu tabut
Şemsettin Küzeci
1990 Bağdat
