Türkmeneli Ali Marufoğlu’na Ağlıyor

Türkmeneli Ali Marufoğlu’na Ağlıyor

Dr. Şemsettin Küzeci

1918 yılından buyana yani Osmanlıdan ayrılan Irak bugüne kadar 100 yıl içerisinde çok büyük edebiyatçılar yetiştirdi. Osmanlı döneminden sonra Türk edebiyatının etkisiyle aydınlığa merhaba diyen bir çok Türkmen aydını Irak’ta Türk varlığını koruyan kişiler oldu. Onlardan Şakir Sabir Zabit, Hicri Dede, Sinan Sait, Benderoğlu, Felekoğlu, Hasan Görem, Hayrullah Kazım, Hasan İzzet Çardaklı, Mehmet Hurşit Dakuklu, Mevlüt Taha Kayacı, Hasan Kevser, Sami Yusuf Tütüncü, Ömer Akbaş, Ata Terzibaşı ve  bugün yazımın söz konusu olan Tuzhurmatu’nun efsanesi dilci, edebiyatçı, folklorcu ve eleştirmen şair Ali Marufoğlu’dur.

ALİ MARUFOĞLU

Tuzhurmatu, 1927-30 Temmuz 2018

 

“Yurdumun uğrunda baştan geçerim

Savaşta düşmanın kanın içerim

Barışta çalışır eker biçerim

Alnımın teriyle rızkım seçerim ”

 Irak Türkmen edebiyatçılarının usta yazarlar Ali Marufoğlu, 1927 yılında Kerkük’e bağlı Tuzhurmatu ilçesinde Mustafa Ağa mahallesinde doğdu. İlkokuldan sonra bazı nedenlerden dolayı eğitimine devam edemedi. Geçimini sürdürebilmek için tarım ve işçilikle uğraştı. Daha sonra ticarete atılmıştır. Henüz çocukken şiire ilgi duyan Marufoğlu, hece ve ârûzla yazdığı şiirlerini 1956 yılından itibaren Kerkük’te yayımlanan Afak, Beşir gazetelerinde yayınladı. Daha sonra Kardaşlık dergisi ve yurt Gazetelerinde yazıları devam etti. 2003 ‘ten sonra ise, Türkmeneli, Aksu, Fener, Muharip, Kerkük gibi gazete ve dergilerde yazıları sık sık yayınlanırdı.

Türk dilinin (Türkmence) ana dili tadındaki güzellikleri ve incelikleriyle ilgili pek çok yazısı olan Ali Marufoğlu; hoyrat, şiir ve edebi yazıları ile Türkmen toplumunun beğenisini kazanmıştır. Alçak gönüllü olarak gençleri yazmaya teşvik etmiş, Irak Türkmen edebiyatçıları arasında sevecen bir kişiliğe sahip idi.  O’nun büyük zekâsı, dil ve edebiyata düşkünlüğü onu bol verimli yazarlar arasında görünmüştür. Bu anlamda Irak Türkmen edebiyatında görkemli bir yeri olan Marufoğlu; eleştiri, inceleme ve araştırmalarıyla da usta bir aydın idi.

Arapça ve Farsça çevirileri olan Marufoğlu, şiir ve yazılarında sade bir dil kullanmış, zaman zamanda kendine özel bir imla ile Şiirler ve yazılar kaleme almıştır. Şiir onun için bir araçtır. Dilin, yani kültürün korunup gelişmesi düşüncesini dile getirmiş, özellikle hoyrat ve diğer şiirlerinde hürriyet, aşk, birlik ve adalet temalarını işlemiştir.

Marufoğlu’nun eserleri arasında en çok ilgi gören “Deremet” kitabı tek başına bir edebiyat okulu, yol gösterici ve edebiyatımızın yol haritası niteliğinde olduğuna inanıyoruz. Bu kitap Arap elfebasıyla azılması nedeniyle Ali Marufoğlu’nu Türkçeye aktarılması onu tatmin etmemiştir. Aktarıldığında anlam ve amaç öğeleri onun görüşünde farklı bir şekilde yansıtılmıştır. Uzun bir süre hasta yatağında yatan Marufoğlu 30 Temmuz 2018 tarihinde Tuzhurmatu’da hayata gözlerini yummuştur.

Eserlerinden bazıları; Olaylar Konuşuyor, Gönül Postası, Halk Hikâyeleri, Fuzuli Gazellerinin şerhi, Şiirler, Hoyratlar, Adsız Yiğitler, Türk Şiirinin İlerleyişi, Deremet…

Şiirlerinden Örnekler:

GEL

 Ateşi aşkınla kavruldum; yetiş imdada, gel

Harmani ömrüm tutuşsun, koyma gitsin,  bade gel

Bizde adet; toplanırlar ağlayanın başına

Ağladım çok, gelmedin, ah başladım feryada, gel

Can demezdin can verirdim; baş demezdin başımı

Sen vefadan dem vurarsın; sal vefanı yâda, gel

Êl taşı ağyar oku, yağmakta düşman taınesi

Gör nasıl temdir olur; bak hatırı bir bade gel

Gelse sultanlar kesri millet koyun teşrif için

Etmişim çoktan seninçin koçbaşım; amade gel

Gel efendim, gel beyim, gel adla, zulme razıyım

Gel şahım, gel sultanım gel, gel dada ya beydade gel

Tuzda bulmasın Ali’yi hasretle seldedir

Ger gelirsen sor; toysa nerdedir, Bağdad’a gel

***

 BİR YAKARIŞ

Yoksulluk oduna dayanmaz demir

Borçlunun yüreği taşsa da eriri

Yoksula bir defa demişler fakir

Varlı yiğitlerin vardan düşünme

Ey tanrım yazıktır aklın şaşırma

 

Yıkılan yiğitin aklı duraklar

Bildiğin unudur dizin kucaklar

Acımaz haline güler alçaklar

Adline uysa da çekilmez budur

Merde dil uzatsın ey Tanrım namert

 

Terazi eğilse kar etmez tedbir

Bin aklı bin gücü deviriri takdir

Aslanı eylersin tilkiye esir

Aslanı ya aslan yaratma Rabbim

Yahut ta tilkiyi yaratma Rabbi

***

KULUM

Öğrenciyim okulumda
Yarın için umutluyum
Okuyorum öz dilimde
Pek mutluyum pek mutluyum

Özü tatlı sözü güzel
Bir melektir öğretmenim
Dağı güzel düzü güzel
Yurdumda hür bir Türkmen’im

Boşa vermem ben çabamı
Bütün yurttaş kardaş bacım
İl ilçemi köy obamı
Parlatmaktır tek amacım

***

HOYRATLARINDAN

Dosta damnan[1]
Salam vér dosta damnan
İgidler baş çévirmez
Dem günü dost adanman[2]

Üzerlikti
Em otu üzerlikti
Haq qayırmağ bir erlik
Dem günü yüz erlikti[3]

Gözüme çar
Axtarram[4]gözüme çar
Gétmem namard qapsına
Bilsem kôr gözüm açar

Ya deli var
Ya dolu ya deli var
O dernekten ümit kes
İçinde yad eli var

Qaptırma yada yağı
Sep qoyma dada yağı
Bir yurdu qusağ[5] bassın
Basmasın yad ayağı

Yar gözüme çöp çaldı
Çöpü attı top çaldı
Eşq geldi delli delli
Qapımı zırzop çaldı

Delli Xan’a
Baş egmez deli[6](6) Xan’a
Betsi[7]bu sarxoş yériş[8]
Qız doldu dellixana[9]

Qız seniy râhı göziy
Qul éder şâhı göziy
Bu menim aslan gévlim[10]
Avladı âhı[11] göziy

Xeste sine
Xeste rüh xeste sine
Saratanda[12]ümit var
Vay eşqin xestesine

Yar gétti yaya qaldım
Olaştım çaya qaldım
Men dönnem gévlim dönmez
Delliyden vaya qaldım

Diyirem beri baxın
Her vaxt ileri baxın
Duşman he ögden gelmez
Gehte bir geri baxın

Köprü’den
Kerkük yaxın Köprü’den[13]
Bir yan uçrum bir yan od
İgid ol géç köprüden

Xarab adım
Dost démez xarab adım
Avçını dağdan atar
Bir yağnış[14]xarab adım

O yağ qalsın
Mum yansın o yağ qalsın
Qurt çaqqaldan[15]qorxanda[16]
Gerekti oyağ[17] qalsın

Ocağ saxlar közünü
El saqını gözünü
Kimseden yardım ummaz
Er qurtarı özünü

Düz incini
Sıxmaya düz incini
Ağlasay reqib güler
Dost yanar düz incini

Kaynak: Kerkük Şairleri, Şemsettin Küzeci, 2006 Ankara

D.pnotlar:

[1] Damdan

[2] Adamdan

[3] Erkekliktir

[4] Ararım

[5] Taun

[6] Deli

[7] Yeter

[8] Yürüyüş

[9] Tımarhane, akıl hastanesi

[10] Gönlüm

[11] Ahu

[12] Kanserde

[13] Altunköprü’den

[14]  Yanlış

[15] Çakkaldan

[16] Korktuğu zaman

[17] Uyanık ayın edebiyat dosyası

Önceki İçerikKerkük’te Türkmenler valilik makamına talip oldu
Sonraki İçerikAzerbaycanlı Gazeteci Aqil Alisgar Kaçırıldı
Dr. ŞEMSETTİN KÜZECİ Araştırmacı, eğitimci, gazeteci, şair, yazar Şemsettin Küzeci; 1965 yılında Kerkük’te doğdu. 1989 yılında Musul Üniversitesinden mezun oldu. 5 Yıl Kerkük’te lise öğretmenliği yaptı (1992-1996). Kerkük Televizyonu, Bağdat Türkmence radyosunda “gençlik ve spor” programları hazırlayıp sundu (1992-1995). Yazılarını Bağdat’ta Türkçe yayınlanan “Yurt” gazetesi, “Kardeşlik ve Birlik Sesi” dergilerinde yayınladı. 1993 yılında Irak rejimi tarafından tutuklandı. Üç ay Tikrit muhaberatında kaldıktan sonra serbest bırakıldı. 2015 yılında Musalla Lisesinde Lise öğretmeni olarak çalıştığı mesleğinde kendi isteği üzerinde Kerkük’te emekliye ayrıldı. 1996 yılında siyasi nedenlerden dolayı Irak’ı terk ederek Türkiye’ye yerleşti. 1999 yılında Irak Türkmen Cephesi Türkiye temsilciliğinde Basın Yayın ve Enformasyon Şube Müdürü olarak çalıştı (1999-2003). Kerkük Gazetesi'nin Türkiye temsilciliği ve Türkmeneli TV’de muhabir, programcılığı ve haber müdürü olarak çalıştı (2005-2009). 2008 yılında “Irak Basın Tarihi” üzerine Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo TV ve Sinema bölümünde “Osmanlı’dan Günümüze Irak’ta Basın Tarihi” konulu yüksek lisansını ve 2010 yılında Hollanda'da Global Lahey Üniversitesinde “Irak Televizyonları” üzerine doktorasını yaptı. 2009-2019 yılları arasında Türkmeneli Vakfı Kültür Merkezi'nde Basın ve Kültür Müdürü, 4 Şubat 2019 ile 14 Temmuz 2020 tarihleri arasında (ORSAM) Ortadoğu Araştırmaları Merkezi’nde Türkmen ve Medya uzmanı olarak görev yaptı. 16 Temmuz 2020 tarihinden beri Türkmeneli Vakfı Başkanlığından basın danışmanı olarak görev yapmaktadır. Sürekli basın kartı sahibi olan Küzeci, aynı zamanda Kerkük Gazetesi genel yayın yönetmeni ve Türkiye temsilcisi görevini sürdürmektedir. 2020 yılından beri Türkiye Yazarlar Birliği Ankara Şb. Yönetim kurlu üyesidir. Irak Türklerini; Türkiye, Türk dünyası ve uluslararası faaliyetlerinde gerçekleşen onlarca kongre, kurultay, konferans, bilgi şöleni ve toplantılarda temsil etti. 400’ye yakın uluslararası hizmet, takdir, teşekkür, onur belgesi, plaket ve ödül almıştır. 2006’da Irak, Azerbaycan ve Türkiye ile ilgili yapmış olduğu ilmî ve edebî çalışmalarından dolayı, Azerbaycan’da VEKTOR Uluslararası İlim Merkezi tarafından kendisine “Fahrî Doktora” Payesi verildi. 2022 yılında da Türk Dünyası Akademisi tarafından kendisine “Fahri Profesörlük” Unvanı verildi. Küzeci’nin bazı eserleri ve yazıları Arapça, Azerbaycan Türkçesi, İngilizce ve Rus, Özbek, Kazak dillerine tercüme edilmiştir. Basılmış 60 adet eserinden bazıları; Suçum Türk Olmaktır, Kerkük şairleri, Irak Basın Tarihi, Türkmeneli Edebiyatı, İçimizdeki Kerkük, Kerkük Soykırımları, Kerkük’ün Mili Şairi Mehmet İzzet Hattat, Kerkük’ün Efsane Sesi Abdülvahit Küzeci, Nevruz Çiçekleri (Türk Dünyası Kadın Şairleri), Ortadoğu’da Türk Katliamları, Sinan Sait, Türkmen Milli Takımı, Şehit Hüseyin Demirci (Tembel Abbas), Sarmaşık Duygular, Osmanlıdan Günümüze Irak’ta Türkçe Dergiler, Kerkük’ten Azerbaycan’a, Horyatlarım, Kerkük Katliamı, Telaferli Felekoğlu, Kerkük’ten Sesleniş, İçimizdeki Kerkük, Telafer Şairleri… İletişim: www.skuzeci.com skuzeci@gmail.com (+90) 533 255 26 60